Streszczenie praktyki:

Praktyka „Aktywna przerwa” to zorganizowane i aktywne spędzanie przerw międzylekcyjnych oraz dni wolnych od zajęć dydaktyczno-wychowawczych przez uczniów szkoły. Istotne jest, że uczniowie placówki to osoby posiadające orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, czyli osoby potrzebujące specjalnych, innowacyjnych form pracy, pozwalających im efektywnie poszerzyć wiedzę, ale przede wszystkim nawiązać żywe relacje z kolegami oraz nauczycielami. Uczestnictwo w aktywnych przerwach nie jest obowiązkowe, co bardzo pozytywnie wpływa na reakcję uczniów – chętnie biorą udział w organizowanych aktywnościach, nawet jeśli wiążą się one z występami publicznymi czy podjęciem rywalizacji. Początkowo aktywne przerwy polegały na wprowadzeniu ćwiczeń fizycznych przed lekcjami i w trakcie długiej przerwy, ale praktyka szybko objęła cały szereg innych aktywności, np.: turnieje gier planszowych, realizację tematycznych tygodni wiedzy (w ramach których każda z klas różnymi sposobami – od plakatów, przez kawiarenki, po przedstawienia – prezentowała zaplanowane tematy) czy pogadanki z przedstawicielami instytucji lub organizacji na tematy ważne z puntu widzenia działań wychowawczo-profilaktycznych oraz tematy proponowane przez uczniów.

Opis praktyki:

Uczniowie szkoły posiadają orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wynikające z niepełnosprawności umysłowej, niepełnosprawności sprzężonej lub ze spektrum zaburzeń autystycznych. Stąd problemy z przyswajaniem wiedzy i umiejętności, ale także trudność z konstruktywnym wykorzystaniem przerwy śródlekcyjnej. Często uczniowie spędzają czas między lekcjami, siedząc na ławkach pod ścianą – nie rozmawiają ze sobą, nie wchodzą w interakcje, a przez to nie uspołeczniają się i nie nawiązują ze sobą relacji. Zwłaszcza uczniowie ze spektrum zaburzeń autystycznych mają problem z odnalezieniem swojego miejsca w społeczności szkolnej. 

Wychodząc naprzeciw problemom, szkoła postanowiła częściowo zorganizować uczniom czas pomiędzy lekcjami. Pierwszą inicjatywą było zorganizowanie porannych rozruchów w formie ćwiczeń fizycznych, a także spędzanie w taki sposób długich przerw. Zajęcia te prowadzi nauczyciel wychowania fizycznego. Po pozytywnej reakcji młodzieży na wprowadzone zajęcia, koncepcja „Aktywnych przerw” zaczęła się rozwijać. Inspiracją do tematów podejmowanych w ramach działań są bieżące wydarzenia wynikające z kalendarza pracy szkoły, pomysły uczniów, wydarzenia rocznicowe w kraju, zadania wynikające z programu profilaktyczno-wychowawczego, a także aktualne potrzeby uczniów i szkoły. Obecnie „Aktywne przerwy” do tyczą już nie tylko przerw międzylekcyjnych, lecz także dni wolnych od zajęć dydaktyczno-wychowawczych. Oto niektóre ze zorganizowanych aktywności:

– gry planszowe i inne – na wyznaczonych przerwach organizowane są rozgrywki w formie gier swobodnych oraz turniejów; gry planszowe są zamiennikiem smartfonów i tabletów, zapewniają dobrą zabawę, umożliwiają odreagowanie szkolnych stresów, uczą współzawodnictwa, rozwijają logiczne myślenie, uczą współpracy – a ten obszar jest szczególnie zaburzony u uczniów szkoły.

– wybory do samorządu uczniowskiego – są przeprowadzane w ramach realizacji programu wychowawczo-profilaktycznego; uczniowie zgłaszają swoje kandydatury, w czasie przerw przedstawiają programy wyborcze, wywieszają plakaty; uczniowie rozumieją zasadność przeprowadzania demokratycznych wyborów, wiedzą, jak wygląda kampania wyborcza i w jaki sposób przeprowadzane są wybory.

– przedsięwzięcia edukacyjne realizowane na zasadach współzawodnictwa między klasami – przykładowe tematy to: tydzień zdrowego żywienia, tydzień śląski, tydzień ekologiczny, tydzień europejski, tydzień stulecia odzyskania niepodległości; w ramach każdego z przedsięwzięć zadaniem każdej klasy jest przygotowanie plakatu lub prezentacji w innej formie (np.: wystawy, przedstawienia, poczęstunku, wykładu) i zaprezentowanie jej na forum szkoły w czasie przerw – w ten sposób uczniowie pogłębiają i ugruntowują wiedzę; po zakończeniu każdego przedsięwzięcia oceniane są wytwory pracy oraz stopień przygotowania danej klasy do pokazu – zwycięzcy otrzymują nagrodę w postaci kolejnego tygodnia bez odpowiedzi ustnych.

– pogadanki z przedstawicielami policji, straży miejskiej i poradni pedagogiczno-psychologicznej – z uwagi na krótki czas rozmowy zwykle w czasie jednego spotkania poruszany jest jeden problem; taka krótka forma jest bardzo korzystna dla uczniów szkoły – nie są znużeni długotrwałym wykładem i nie mają nadmiaru informacji do przyswojenia; w ten sposób zostały zrealizowane następujące tematy: bezpieczeństwo w sieci, moje mocne i słabe strony, agresja i przemoc rówieśnicza, aktywne i bezpieczne spędzanie czasu wolnego, uzależnienia, samobójstwa – pomoc w sytuacjach kryzysowych, pomoc przedmedyczna, savoir vivre.

Szkoła jest zespołem składającym się ze szkoły przysposabiającej do pracy oraz szkoły branżowej. Aktywne przerwy realizowane są dla całej społeczności uczniowskiej. Uczniowie wykazują się dużą chęcią udziału w projekcie, wychodzą z wieloma inicjatywami co do tematów, które chcieliby podejmować. Społeczność szkoły jest niewielka, dzięki czemu w każdym uczniu udaje się odnaleźć talent i go rozwijać. Udział w Aktywnych przerwach jest dobrowolny. Mogą w nich uczestniczyć również rodzice uczniów, jeśli wyrażają taką chęć.

Współczesna dydaktyka, szczególnie w szkole specjalnej, wymaga stosowania metod i form pracy, które będą atrakcyjne dla wychowanków. Praktyka „Aktywnych przerw” jest oryginalna i innowacyjna. Realizując zadania wynikające z „Aktywnych przerw”, kształcimy kompetencje kluczowe. Uczniowie doskonalą umiejętność posługiwania się językiem ojczystym, rozwijają i wykorzystują myślenie matematyczne, w czasie tworzenia prezentacji wykorzystują technologię informacyjną. 

Rezultaty:

– Uczniowie bardzo aktywnie zaangażowali się w realizację „Aktywnych przerw” i chętnie włączają się we wszelkie podejmowane działania.